Cần Giờ và câu chuyện ESG: khi "lá phổi xanh" phải học cách thở cùng bê tông
Có một nghịch lý đang diễn ra, Cần Giờ - khu dự trữ sinh quyển được UNESCO công nhận từ năm 2000 với hơn 75.000 héc-ta rừng ngập mặn - đang được chọn làm nơi xây dựng một siêu đô thị lấn biển.
Thoạt nghe như một trò đùa.
Lấy "lá phổi xanh" của thành phố để đổ thêm bê tông. Nhưng câu chuyện này phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ đơn giản lắc đầu phản đối hay tấn công bài xích.
Mình từng may mắn tham gia nghiên cứu và phát triển dự án quy mô nghìn héc-ta. Đều ở những vị trí nhạy cảm - nơi mà chỉ cần sai một bước là dư luận dậy sóng, các tổ chức môi trường quốc tế lên tiếng phản đối.
Điều làm mình ngạc nhiên là trong những cuộc họp cấp cao về các siêu dự án này, chủ đầu tư, chính quyền địa phương, thậm chí cả lãnh đạo cấp bộ - không ai hỏi "đầu tư bao nhiêu tiền?", "lợi nhuận ra sao?", hay "người Việt có đủ sức mua?".
Thay vào đó, câu hỏi được đặt ra là: "Dự án này học hỏi từ mô hình thành công nào trên thế giới?", "Nó mang ý nghĩa gì cho đất nước?", và quan trọng nhất - "Liệu có giúp Việt Nam được ghi danh trên bản đồ phát triển bền vững toàn cầu?"
Có dịp họp với 20 công ty tư vấn phát triển dự án top đầu thế giới, bạn sẽ hiểu rằng ở tầm vóc này, tiền không phải vấn đề lớn nhất.
DANH TIẾNG và DI SẢN để lại mới là điều quan trọng.
Vì vậy, khi thấy Vinhomes Cần Giờ đặt ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) làm trọng tâm, mình hiểu ngay đây không phải động thái "làm màu".
Nhắc đến lấn biển ở Việt Nam, người ta nhớ ngay những tranh cãi ở Đà Nẵng, Nha Trang, Hải Phòng;
Hình ảnh máy xúc san phẳng bãi biển, san hô chết trong bùn đục, ngư dân khó khăn sinh kế đã in sâu vào tâm trí công chúng.
Đặc biệt vụ Đà Nẵng lấn biển xây 5 đảo nhân tạo, diện tích khoảng 1.428 ha; gặp tranh luận từ người dân về tác động cảnh quan, môi trường, mất cân bằng sinh thái… Và đương nhiên, khi dân phản ứng, thì báo chí chính thống lên tin; đặc biệt là quốc tế vốn quan tâm đến môi trường sẽ không đứng ngoài cuộc; không khéo, chắc chắn khó dám duyệt.
Quay lại với Cần Giờ,
Một dự án lấn biển ngay tại khu bảo tồn UNESCO mà không có chiến lược ESG rõ ràng? Đó là công thức cho một thảm họa truyền thông.
ESG lúc này trở thành tấm khiên bảo vệ - không chỉ trước dư luận trong nước mà cả ánh mắt soi xét của quốc tế.
ESG mình tìm hiểu lâu, và nhiều. Nhưng khoảnh khắc mình thấy ESG tác động rõ nét nhất là trong chuyến trekking Tú Làn thăm hang động Quảng Bình năm 2023 vừa rồi. Bạn hướng dẫn chia sẻ triết lý của Công ty O, một doanh nghiệp Việt được nhiều khách quốc tế book nhất khi đến Quảng Bỉnh: khi đi vào rừng/hang bảo tồn, phải giữ gìn nguyên vẹn, không được tác động con người để thay đổi cấu trúc, mất cân bằng; cụ thể là không được tắm xà phòng vì xà phòng có hoá chất, khi bơi không được dùng kem chống nắng; và đặc biệt là ở O chỉ ưu tiên tuyển dụng nhân sự địa phương...
Chính trong khoảnh khắc ấy, mình nhận ra ESG không chỉ là ba chữ cái trong báo cáo doanh nghiệp. Nó là cách một tổ chức – dù nhỏ hay lớn – chọn sống và làm việc có trách nhiệm với Môi trường (Environment), với Xã hội (Social) và với Quản trị (Governance). Nói đơn giản, ESG chính là kỷ luật để phát triển mà không phá hỏng những gì mình đang dựa vào để tồn tại.
Các quỹ và đối tác quốc tế không nhìn vào FS mượt, phối cảnh 3D đẹp mắt hay kế hoạch kinh doanh quành tráng;
Họ hỏi: "Khung đánh giá ESG như thế nào? Lượng phát thải các-bon tính ra sao?" (Vụ phác thải này mình đã từng ngồi thảo luận trong 1 phiên bàn tròn cùng các doanh nghiệp xuất khẩu)
Nói cách khác, ESG chính là tấm vé để Cần Giờ tiếp cận được dòng vốn xanh khổng lồ đang chảy khắp thế giới.
UNESCO ĐANG DÕI THEO
Cần Giờ không chỉ của riêng Sài Gòn hay Việt Nam. Nó mang dấu ấn UNESCO - nghĩa là cả thế giới đang quan sát
Với UNESCO và các tổ chức bảo tồn quốc tế, họ không phản đối phát triển, nhưng luôn đặt câu hỏi: "Làm thế nào để tốt hơn hiện trạng?"
Đây chính là cơ hội.
Nếu Cần Giờ chứng minh được rằng có thể xây đô thị song song với bảo tồn rừng ngập mặn, lấn biển nhưng vẫn phục hồi sinh thái - DỰ ÁN SẼ TRỞ THÀNH MÔ HÌNH MẪU CHO CẢ THẾ GIỚI HỌC TẬP.
Từ đau thương đến tái sinh
Có một chi tiết mà mình được biết khi lần đầu đặt chân đến Cần Giờ cách đây 20 năm, mình được nghe kể: rừng ngập mặn Cần Giờ từng bị tàn phá nặng nề bởi chất độc hóa học trong chiến tranh.
Nhưng từ năm 1978, con người đã phục hồi được hơn 30.000 héc-ta.
Đó là minh chứng mạnh mẽ về khả năng phục hồi. Nếu có thể hồi sinh cả một hệ sinh thái từ hoang tàn, tại sao không thể phát triển đô thị song hành cùng thiên nhiên?
Khác với nhiều case khác trên thế giới, Cần Giờ đến sau, nhưng đó là lợi thế để học từ sai lầm của người đi trước.
Sau nhiều năm, mình hiểu rằng ESG không phải khoản chi phí mà là khoản đầu tư thông minh. Nó mở ra cánh cửa tiếp cận các quỹ đầu tư xanh, giảm lãi suất vay vốn, tăng giá trị dự án, và quan trọng nhất - biến những người phản đối thành người ủng hộ.
Các cuộc họp với đối tác quốc tế, khi họ hỏi "Tại sao chúng tôi phải quan tâm?", câu trả lời không thể đơn giản là "vì lợi nhuận cao".
Câu trả lời phải là: "Bởi vì đây là cách tương lai cần được xây dựng, để phát triển bền vững."
Cần Giờ với ESG không chỉ là một dự án bất động sản. Đó là tuyên ngôn của Việt Nam về định nghĩa phát triển trong thế kỷ 21.
Khi nhìn vào Cần Giờ và thấy ba chữ ESG, mình nhớ lại những đêm thức nghiên cứu đề án & chuẩn bị hồ sơ, những niềm tự hào với đối tác quốc tế khi giới thiệu mình là Việt Nam và mang trong mình khao khát để Việt Nam xứng đáng được tin tưởng với những dự án tầm cỡ thế giới, và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế; để được gọi là một quôc gia văn minh, và một đất nước phát triển.
ESG với Cần Giờ không phải để trang điểm cho đẹp. Nó là chiến lược sinh tồn - để vượt qua rào cản dư luận, để thu hút nguồn vốn quốc tế, để giữ thể diện với UNESCO, và quan trọng nhất - để chứng minh rằng Việt Nam không chỉ biết sao chép, mà còn biết sáng tạo cách làm mới.
Một ngày nào đó, khi Cần Giờ thành công, chúng ta sẽ không phải giải thích "tại sao phải làm vậy", mà chỉ cần tự hào nói: "Đây là cách Việt Nam làm."